مربیان رشته چتربازی همواره بر این نکته تأکید دارند که شرکت کنندگان و ورزشکاران فعال در این رشته بدون توجه به تعداد پرش و تجربهای که دارند ، همواره باید آمادگی مواجهه با انحراف و حادثه و همچنین توان مقابله با آن را داشته باشند .
تجربه ثابت کرده است که حق با این مربیان میباشد ، انحراف و بروز هرگونه عیب و نقصی در عملکرد چتر میتواند برای هر چتربازی با هر سطحی از تجربه به وقوع بپیوندد و چنانچه نفرات چترباز نتوانند عملکرد مناسبی جهت مقابله با این انحرافات داشته باشند نتیجه میتواند وخیم و یا حتی مرگ آور باشد .
در سال ۲۰۱۷ تقریباً نیمی از ۲۴ نفری که در اثر حوادث چتربازی جان خود را از دست دادند ، نتوانسته بودند در مواجهه با انحرافات بوجود آمده عملکرد مناسبی از خود نشان دهند و عدم توانایی در مقابله با انحرافات بوجود آمده در چتر اصلی مهمترین عامل تلفات چتربازان در کشور آمریکا در این سال بوده است .
آگاهی و درس گرفتن از این موارد شاید بتواند که ورزش مورد علاقه ما را ایمن تر و کم حادثه تر کند .
جهت بررسی حوادث بوجود آمده در این سال، آنها را در ۶ گروه و دسته تقسیم بندی میکنیم :
۱- عدم باز کردن چتر اصلی یا باز کردن چتر اصلی در ارتفاع بسیار کم
No pull or low pull
( ۱ نفر - ۴٪ تلفات )
تا حدود سه دهه پیش عدم اقدام به باز کردن چتر و یا باز کردن چتر در ارتفاع خیلی کم و غیر ایمن سهم زیادی از آمار تلفات در چتربازی را به خود اختصاص میداد .
در فاصله سالهای ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۷ تقریباً ۴۰٪ تلفات این رشته ورزشی در این گروه طبقه بندی میشد .
امروزه با پیشرفت روند آموزش ، باتجربه تر شدن چتربازان و مربیان این رشته و همچنین استفاده از تجهیزات ایمنی مانند عامل فعال کننده خودکار یا AAD شاهد کاهش شدید تلفات در این دسته بندی هستیم .
در این سال (۲۰۱۷) تنها یک چترباز بدلیل باز نکردن چتر اصلی جان خود را از دست داده است .
تحقیقات و بررسیهای صورت گرفته در مورد این چترباز نشان میدهد که وی پس از اقدام به پرش در یک گروه ۸ نفره و رسیدن به ارتفاع از پیش تعیین شده اقدام به جدا شدن از سایر نفرات نموده است و بدون اقدام به هیچ عملی پس از لحظاتی به زمین برخورد کرده است ، همچنین وی از عامل فعال کننده خودکار یا AAD نیز بروی چتر خود استفاده ننموده بود .
در ابتدای تحقیقات صورتگرفته در مورد مرگ این چترباز، امکان اقدام به خودکشی از سوی وی بررسی گردید ولی در طی تحقیقات از خانواده و دوستان وی هیچ نشانه و موردی به جهت تأیید این فرضیه مشاهده نگردید و بنابراین این مرگ وی در دستهبندی اقدام به خودکشی ثبت نگردید و عدم اقدام به باز کردن چتر یا No pull دلیل مرگ وی ذکر گردید .
با استفاده پرش کنندگان از عامل فعال کننده خودکار یا AAD آمار تلفات ناشی از باز نکردن چتر تا حد زیادی کاهش یافته است .
عوامل زیادی میتواند باعث عدم اقدام به باز کردن چتر توسط نفرات پرنده شود که از جمله مهمترین آنها عدم آگاهی و تشخیص ارتفاع توسط نفر پرنده (به هر دلیل) و یا عدم توانایی در پیدا کردن دستگیره بازکننده چتر و یا وجود هر نوع محدودیت فیزیکی برای نفر پرنده میباشد .
در نقطه مقابل نیز مواردی وجود دارد که میتواند تلفات ناشی از عدم باز کردن چتر را به میزان زیادی کاهش دهد .
در طی ۲ دهه اخیر ثابت شده است که استفاده از عامل فعال کننده خودکار و یا AAD که در نقاط مختلف جهان با نامهای تجاری متفاوت بفروش میرسد، میتواند با این دست از حوادث مقابله نماید .
امروزه استفاده از این دستگاه جزء ابتدایی ترین وسایل ایمنی استفاده شده در چترهای سقوط آزاد میباشد و جهت نجات جان چتربازان استفاده از آن لازم میباشد، علیرغم این موضوع در سالیان اخیر شاهد مرگ برخی از چتربازان بودهایم که علیرغم دارا بودن AAD بروی چتر خود و تنها به دلیل روشن نکردن آن در هنگام مواجهه با انواع مختلف انحرافات جان خود را از دست دادهاند .
کنترل این موضوع که آیا AAD روشن و آماده استفاده میباشد یا خیر از وظایف هر پرنده و بخشی از روند بازدید چتر و کنترل موارد ایمنی می باشد .
آشنایی و شناخت کامل از چتر و سایر تجهیزات و همچنین تمرین چگونگی مقابله با موقعیتهای اضطراری در بازه های زمانی مختلف از جمله چگونگی باز کردن چتر اصلی ، چگونگی رها کردن چتر اصلی و کشیدن چتر کمکی میتواند آمادگی مقابله با انواع انحرافات را افزایش و خسارت و تلفات ناشی از آن را کاهش دهد .
کنترل و بازدید دقیق چتر و سایر تجهیزات پروازی متعلق به خودتان و سایر چتربازان می تواند به کاهش حوادث و انحرافات کمک زیادی نماید .
۲- انحرافات Mulfunctions
( ۱۱ نفر - ۴۶٪ تلفات )
هر وضعیتی که در آن چتر اصلی در حالت درست و مطلوب باز نشود و در زمان مناسب بالای سر نفر پرنده قرار نگیرد انحراف و یا Mulfunction نامیده میشود .
در سال ۲۰۱۷ یازده چترباز در اثر مواجه شدن با این وضعیت جان خود را از دست دادند .
آموزش درست و به روز و تمرین و تکرار راههای مقابله با انواع انحراف و تصمیم گیری صحیح و بموقع در مواجهه با انحرافات کلید مقابله با این معضل میباشد .
بر طبق آخرین مطالعات و آمار بررسی شده از هر ۶۱۴ پرش انجام گرفته در ایالات متحدۀ آمریکا یک پرش مواجه با انواع انحراف شده است بنابراین تمام چتربازان اعم از هنرآموزان این رشته و یا چتربازان باتجربه باید آمادگی مواجهه و مقابله با انواع انحرافات را در هر پرشی داشته باشند .
بیشترین تعداد تلفات چتربازی در سال ۲۰۱۷ در کشور آمریکا بدلیل وقوع انواع انحرافات بوده است .
از ۱۱ نفری که در این دستهبندی جان خود را از دست دادهاند ۴ نفر در ۲ حادثه پرش تاندم ( ۲ نفره ) جان خود را از دست دادهاند .
در یکی از این موارد یک خلبان تاندم به همراه نفر همراه ( مسافر ) خود بدلیل وجود چرخشهای شدید چتر اصلی با زمین برخورد کرده و هر ۲ نفر جان خود را از دست میدهند .
از آنجاییکه ابتدا چتر اصلی در حالت نرمال و مطلوب در بالای سر این ۲ نفر باز شده بود ، کارشناسان نظر میدهند که هنگامیکه خلبان تاندم اقدام به درآوردن فرامین از محل قرارگیری کرده است ، یکی از فرامین از مقر خود خارج نشده و باعث بوجود آمدن چرخشهای شدید در چتر اصلی شده و با ادامه چرخشها با زمین برخورد کرده و جان خود را از دست میدهند .
در حادثه دوم ، خلبان تاندم در حالت نامتعادل و در حین چرخش اقدام به باز کردن چتر تعادل ( Drogue ) نموده و این موضوع باعث برخورد و درگیرشدن چتر تعادل با پای نفر مسافر گردیده است . پس از چند بار اقدام ناموفق جهت رفع درگیری ، نفر خلبان در ارتفاع ۲۵۰۰ پایی اقدام به باز کردن چتر کمکی مینماید ولی چتر کمکی نیز با چتر تعادل درگیر شده و به هم پیچیده میشوند و هر ۲ نفر با همین وضعیت به زمین برخورد می کنند .
کارشناسان یکی از دلایل خروج نامتعادل خلبان تاندم را استفاده از دوربین بروی دست و اصرار وی به فیلم برداری از لحظه خروج میدانند که این موضوع باعث گردید خروج وی و مسافر و همچنین رها کردن چتر تعادل (Drogue) بهطور مناسب و پایدار صورت نگیرد و باعث بوجود آمدن این حادثه گردد .
در ۲ حادثه جداگانه دیگر ۲ پرنده با لباس بالدار ( wing suit ) در مواجهه با انحرافات در چتر اصلی اقدام به رها کردن در ارتفاع بسیار پایین نمودند که به دلیل عدم وجود ارتفاع کافی برای بازشدن کامل چتر کمکی با زمین برخورد کرده و جان خود را از دست دادند . یکی از این ۲ نفر بدلیل شوک شدید ناشی از بازشدن چتر اصلی قادر به مقابله با انحراف بوجود آمده در زمان مناسب نگردید و نفر دوم نیز علیرغم اینکه بروی چتر خود دارای RSL بود ولی آنرا بروی کابل فعالکننده کمکی وصل ننموده بود و به دلیل ذکر شده در بالا قبل از بازشدن چتر کمکی با زمین برخورد کرد .
در مورد بعدی نیز یک هنرجوی رشته سقوط آزاد که در حین گذراندن دورۀ آموزش بود با بازکردن چتر اصلی دچار مشکل گردید و AAD اقدام به بازنمودن چتر کمکی نمود اما در حدود ارتفاع ۲۰۰ پایی چتر اصلی نیز باد گرفته و باز شد و وی مواجه با بازشدن همزمان چتر اصلی و کمکی و به حالت Down Plane گردید .
وی اقدام به رها کردن چتر اصلی نمود ولی به دلیل ارتفاع کم و قبل از اینکه چتر کمکی از روی سر وی به سمت عقب حرکت کند و در حالت پایدار قرار گیرد با زمین برخورد میکند و جان خود را از دست میدهد .
در مورد بعدی نیز یک پرنده با لباس بالدار ( wing suit ) که از چتر مخصوص پرش از ارتفاع ثابت (Base Jump) و بدون کمکی برای پرش خود استفاده نموده بود با پرش از بالون از ارتفاع ۶۰۰۰ پایی و بازکردن چتر در ارتفاع ۱۰۰۰ پایی مواجه با شوک شدیدی در حین بازشدن چتر شد که بر اثر این شوک رایزر چپ چتر مواجه با آسیب و خرابی میشود و تنها اسلایدر عامل اتصال رایزرها و پشتی چتر میگردد و علیرغم بازشدن چتر با چرخشهای شدید مواجه میشود و بدلیل عدم وجود چتر کمکی نفر پرنده قادر به انجام هیچ عکسالعملی نبوده و با همان وضعیت به زمین برخورد کرده و جان خود را از دست میدهد .
در روند بررسی این مورد ذکر این نکته ضروری میباشد که علیرغم تصور برخی از پرشکنندگان که پرش از ارتفاع بسیار پایین و یا همچنین باز کردن چتر در ارتفاع کم مشابه و مانند پرش از ارتفاع ثابت یا Base Jump میباشد این ۲ نوع پرش دارای تفاوتهای بسیار زیادی میباشند .
پرش از بالون ، پاراگلایدر، پاراموتور، چایروکوبتر و وسایل پرنده مشابه ، رسما و برطبق تعاریف ، پرش از وسیله پرنده محسوب میگردد و مطابق مقررات و آییننامه هوانوردی فدرال کشور امریکا FAR ، لازمه این پرشها داشتن و استفاده از چترهای دارای ۲ کاناپی ( اصلی و کمکی ) میباشد و بنابراین در شرایط غیر اضطراری در پرش از هر نوع وسیله پروازی توجه به این نکته بسیار ضروری و مهم میباشد .
در ۲حادثه جداگانه نیز پرشکنندگان در مواجهه با چرخش شدید در چتر اصلی و عدم انجام مقابله در زمان مناسب مواجه با عدم توانایی در درک و شناخت موقعیت خود گردیدند و بدون توجه به کم شدن و از دست رفتن ارتفاع ، با زمین برخورد کرده و جان خود را از دست دادند .
چگونگی پیشگیری از وقوع حوادث ذکرشده در بالا :
ـ تمرین و تکرار، تمرین و تکرار و تمرین و تکرار
انسانها در طول هزاران سال و طی روند تکامل خود بگونهای تغییر یافتهاند که در مواجهه با شرایط حاد، غیرمعمول ، پرفشار و تنش زا یکی از سه واکنش زیر را از خود بروز میدهند :
۱- ایستادگی و مبارزه Fight
۲- گریختن و فرار کردن Flee
۳- عدم حرکت و انفعال Freeze
در ورزش چتربازی و سقوط آزاد واکنش شمارۀ ۳ به هیچ عنوان انتخاب مطلوب و مناسبی نمی باشد .
در مواقعی که با یک موقعیت غیرمعمول و اضطراری مواجه میشوید به تنها چیزی که احتیاج دارید عکسالعمل سریع ، درست و به موقع می باشد .
تمرین و تکرار روشهای مقابله با شرایط اضطراری یکی از راههایی میباشد که به شما کمک میکند در صورت مواجهه با این شرایط بتوانید سریعاً، بدرستی و در زمان مناسب با آن مقابله و خود را از آن شرایط خارج نمایید .
ـ خلبانان تاندم مسئولیت مضاعف و سنگینی در قبال ایمنی مسافر و یا شاگرد خود دارند
در حقیقت در این نوع پرشها جان ۲ انسان در معرض خطر قرار دارد و بنابراین خلبانان تاندم باید در مقایسه با سایر چتربازان در سطحی فراتر از مهارت و خبرگی در مقابله با شرایط اضطراری و غیرمعمول باشند .
تولیدکنندگان چترهای تاندم توصیه کردهاند که در صورت مواجهه با درگیری و یا انحراف در عملکرد چترهای تعادل ( Drogue ) بلافاصله اقدام به استفاده از چتر کمکی شود و به هیچ وجه ، علیرغم قابل اعتماد بودن AADها، به عملکرد آنها اتکا نشود و این وظیفه خود خلبان تاندم می باشد که اقدام به باز کردن چتر کمکی نماید .
پس از بازشدن چتر اصلی و کم شدن سرعت سقوط ، عامل فعال کننده خودکار یا AAD وارد وضعیت غیرفعال میشود و در صورت وجود هرگونه انحراف در چتر اصلی و رها کردن آن نفر پرنده الزاماً باید به سرعت سقوط آزاد نزدیک شود تا AAD بتواند بهطور خودکار مجددا فعال شده و اقدام به باز کردن چتر کمکی نماید . این روند مستلزم زمان و ارتفاع میباشد که در برخی از مواقع و موقعیتها موجود نمیباشد بنابراین بسیار ضروری میباشد که خود نفر پرنده در مواقع اضطراری و رها کردن چتر اصلی ، اقدام به کشیدن دستگیره چتر کمکی و باز کردن آن نماید .
برخی مواقع چترهای با سطح مقطع کوچک و دارای عملکرد فوقالعاده (High performance) میزان ارتفاعی که در طی چرخشهای شدید و ناگهانی ( spin ) از دست میدهند نزدیک به سرعت و میزان سقوط آزاد میباشد و هر چقدر زمان ادامه این چرخشها بیشتر باشد سرعت و میزان از دست دادن ارتفاع نیز افزایش مییابد .
همانطورکه آگاه هستید چرخشهای متناوب در این وضعیت موجب گیجی و از دست رفتن آگاهی و قدرت تصمیم گیری نفر پرنده میگردد و هرچه زمان و شدت چرخشها بیشتر باشد عوارض آن نیز بیشتر و شدیدتر خواهد بود .
رها کردن چتر اصلی در لحظات اولیه مواجهه با این چرخشها و استفاده از چتر کمکی میتواند به رهایی شما از این وضعیت کمک زیادی نماید .
تمرین و تکرار روش مقابله با این موقعیت بهترین راهکار می باشد .
- یکی از وسایلی که در مواجهه با موقعیتهای اضطراری و بهعنوان پشتیبان عملکرد نفر پرنده در چترها مورد استفاده قرار میگیرد RSL یاReserve static line میباشد
این وسیله ارزان قیمت بلافاصله پس از رها شدن چتر اصلی اقدام به باز کردن چتر کمکی مینماید .
عملکرد RSL هیچ ارتباطی با میزان ارتفاع ، یا سرعت سقوط نفر پرنده ندارد .
RSL ها در انواع و نامهای متفاوت عرضه میشوند .
Main Assisted Reserve Deployment ) MARD ) و Sky hook از انواع دیگری میباشند که چترهای کمکی را با سرعت بیشتر و زمان کمتری در مقایسه با RSLهای معمول فعال می نمایند .
۳ - برخورد و تصادم کاناپیها Canopy collisions
( ۲نفر - ۸ ٪ تلفات )
در ورزش چتربازی همواره احتمال برخورد کاناپی ها با یکدیگر وجود داشته است و عوامل مختلفی باعث بوجود آمدن این برخوردها میگردد .
در سالیان اخیر با پیشرفت طراحی و افزایش سرعت در کاناپی ها، احتمال اینکه برخورد کاناپی ها با یکدیگر منجر به تلفات گردد افزایش پیدا کرده است .
ولی ۲ حادثه برخورد کاناپیها که در سال ۲۰۱۷ منجر به مرگ گردیدند نه به دلیل سرعت و حرکت رو به جلوی چترها ، بلکه بدلیل عدم رعایت فاصله افقی پرندگان در حین سقوط و قبل از بازکردن چتر اتفاق افتاد .
طی یک پرش ۸ نفره (8way) دو نفر از پرشکنندگان در فاصله نزدیک به همدیگر اقدام به باز کردن چتر خود نمودند و مواجه با برخورد شدید بدن به بدن با یکدیگر گردیدند و همچنین کاناپیهایشان نیز دچار پیچیدگی با هم گردید .
یکی از این ۲ پرنده با رها کردن چتر اصلی و استفاده از چتر کمکی توانست خود را از این موقعیت رها کند ولی پرنده دیگر ظاهراً بدلیل اینکه طی برخورد بیهوش شده بود و قادر به انجام هیچ عکسالعملی در برابر این وضعیت نبوده بدلیل برخورد شدید با زمین که در نتیجه پیچیدگی کاناپی بوده جان خود را از دست داد .
کارشناسان احتمال مرگ وی در لحظه اولیه برخورد را نیز محتمل می دانند.
حادثه دوم هم طی یک پرش گروهی (۵ نفره) بوقوع پیوست .
یکی از نفرات پرنده در ارتفاع جدا شدن از یکدیگر ( Break off ) بجای دور شدن از سایر نفرات ، اقدام به حرکت (Track) به سمت سایر نفرات پرنده می نماید و با قرار گرفتن در زیر سایر نفرات اقدام به باز نمودن چتر مینماید و چتر در حال باز شدن با نفر بالایی برخورد میکند و باعث جراحت وی می گردد .
وی ظاهراً بدلیل این برخورد هوشیاری خود را از دست میدهد و چون چتر وی در اثر برخورد و پارگی با سرعت زیاد و چرخشهای ناگهانی ارتفاع از دست می داده است در ارتفاع ۵۰۰ پایی عامل فعالکننده خودکار AAD اقدام به بازکردن چتر کمکی مینماید ولی این ارتفاع برای بازشدن و گسترش کامل چتر کمکی کافی نبوده و با برخورد به زمین جان خود را از دست می دهد.
پیشگیری :
بسته بندی و جاگذاری فرامین در چتر شما به هر نحو و روش انجام گیرد ، در لحظات اوّلیه بازشدن کاناپی شاهد حرکت و پیشروی روبه جلو در چتر خود خواهید بود، بنابراین وظیفه هر پرنده و چترباز میباشد که فاصله ایمن را از سایر چتربازان قبل و بعد از بازکردن چتر رعایت نماید .
در بخش ۱-۵ کتاب راهنمای چتربازی آمریکا SIM و در مبحث تصادم کاناپی ها Canopy collision و همچنین مطالعه مقاله « برخورد و تصادم کاناپیها » میتوانید راهکارهای جوگیری و چگونگی مقابله با این وضعیت را مطالعه نمایید .
جهت مطالعه مقاله "برخورد و تصادم کاناپیها" به اینجا مراجعه فرمائید .
توجه به این موارد نیز میتواند خطر برخورد و تصادم را تا حد زیادی کاهش دهد .
در پرشهای گروهی نفراتی که به هر دلیل در زیرگروه قرار میگیرند باید با احتیاط و توجه به نفرات بالاتر اقدام به برگشت به سمت بالا و قرار گرفتن در سطح سایر نفرات گروه نمایند .
در زمان جدا شدن نفرات در پرشهای گروهی ( Break off ) نفر پرندهای که در ارتفاع کمتر از سایر نفرات گروه قرار دارد باید با حرکت رو به جلو ( Track ) به مقدار بیشتر و تا حد ممکن فاصله افقی ایمن را نسبت به سایر نفرات ایجاد نماید و پس از اطمینان از وجود فاصله ایمن اقدام به باز کردن چتر نماید .
همچنین نفراتی که در ارتفاع بالاتر از سایر نفرات گروه قرار دارند نیز باید از سقوط در فضای بالای نفرات پایینتر بطور جدی اجتناب نمایند و حتماً به علامت دادن قبل از باز کردن چتر ( wave off ) توسط نفرات زیرین توجه و حساسیت نشان دهند .
۴- برخورد و تصادم در حین سقوط Freefall collisions
(۱ نفر- ۴ ٪تلفات )
برخورد بین نفرات چترباز در حین سقوط در خیلی از مواقع اتفاق میافتد ولی خوشبختانه بدلیل نزدیک بودن سرعت سقوط نفرات ، نتیجه اینگونه برخوردها در اغلب موارد هیچگونه جراحت و مصدومیتی را بهمراه ندارد .
ولی در مواردی که اختلاف سرعت سقوط یا حرکت در بین نفرات زیاد و در مسیر متفاوت باشد ، جراحت و در مواردی بروز تلفات قابل پیشبینی است .
۲ پرشکننده با لباس بالدار ( wing suit ) طی یک پرش گروهی در حال پرواز بودند که یکی از ایشان با پا و بخش پایینی لباس بالدار نفر دیگر برخورد میکند ، نفری که برخورد با وی صورت میگیرد دچار جراحت جزئی می شود ولی متأسفانه نفر اوّل بدلیل جراحت ناشی از برخورد و همچنین فرود سخت و نامتعادل با چتر کمکی ( AAD اقدام به باز کردن چتر کمکی مینماید ) در بیمارستان جان خود را از دست میدهد .
پرش با لباس بالدار یا wing suit در سالیان اخیر طرفداران زیادی پیدا کرده است و هر ماه نیز به تعداد این طرفداران اضافه میشود و همراه با افزایش پرشکنندگان با لباس بالدار، سوانح و جراحات ناشی از این نوع پرواز نیز افزایش میابد .
بهطور معمول سرعت حرکت با لباس بالدار بین ۴۰ تا ۹۰ مایل - ۶۵ تا ۱۴۵ کیلومتر بر ساعت میباشد و میتوان تصور کرد که در این سرعت برخورد با هر چیز و هر کس چه خطراتی را میتواند ایجاد نماید .
علاوه بر این طی پرواز با لباس بالدار برای استفاده از دستها و حرکت آنها محدودیت وجود دارد و در صورت بروز حادثه و یا تصادف امکان استفاده از دست برای حفاظت از سر و یا سایر نقاط حساس بدن وجود ندارد و مضافا بدلیل وجود همین محدودیتهای حرکتی انجام روند مقابله با موارد اضطراری سخت تر، پیچیده تر و مستلزم مهارت و بیشتری خواهد بود .
پنج نفر از ۲۴ چتربازی که جان خود را طی حوادث مختلف ( حدود ۲۰ درصد ) در سال ۲۰۱۷ از دست دادهاند از پرندگان با لباس بالدار بودهاند توجه به این آمار لزوم توجه به نکات و توصیه ها و دستورالعملهای ایمنی مربوط به این نوع پرش را دوچندان می نماید .
کتابچه راهنمای چتربازی آمریکا (SIM) در بخش ۹-۶ حاوی نکات و توصیه هایی در رابطه با این نوع پرش میباشد .
۵ - وجود مشکل در چتر کمکی Reserve problem
( ۱ نفر- ۴ ٪ تلفات )
متعلقات چتر کمکی شامل ، کیسه محتوی ، پایلوت شوت ، بند اتصال و کاناپی و همچنین روند عملکرد ، باز شدن و استفاده از آن در طی سالهای زیاد قابل اعتماد بودن و درست عمل کردن خود را بارها به اثبات رساندهاند ولی بدانید که در ورزش چتربازی هیچ مورد و عملکردی تضمین شده نیست .
در ده سال گذشته ۶ ٪ از تلفات چتربازی ناشی از عملکرد نادرست چترهای کمکی بوده است و متأسفانه در سال ۲۰۱۷ نیز چنین موردی را شاهد بودهایم .
نفر پرندهای که در پرش وظیفه فیلم برداری را برعهده داشت پس از بازکردن چتر خود مواجه با چرخشهای شدید در چتر خود شده و در ارتفاع مطلوب و توصیه شده اقدام به رها کردن چتر اصلی و باز کردن چتر کمکی خود مینماید ولی در لحظه استفاده از چتر کمکی در وضعیت نامتعادل و پشت به زمین و در حال چرخش قرار گرفته و احتمالاً بند اتصال (Bridle) چتر کمکی وی با قسمتی از دوربین و یا متعلقات آن درگیری ایجاد کرده و از باز شدن کامل چتر کمکی جلوگیری نموده است .
وی علیرغم اینکه در طی زمان باقیمانده تا برخورد به زمین ، سعی و تلاش زیادی برای رفع این درگیری نمود در نهایت موفق به این امر نگردید و جان خود را از دست داد .
پیشگیری :
در پرشهای سقوط آزاد بسیار مهم و حیاتی میباشد که پرش کنندگان از وسایل جانبی و تجهیزاتی استفاده نمایند که خطر درگیری و برخورد را با سایر اجزا چتر به حداقل برساند .
دوربینهای استفاده شده جهت عکس و فیلم برداری و بخصوص دوربینهایی که بروی کلاه ایمنی نفرات نصب میشوند به طور فزایندهای خطر درگیری و برخورد اجزا چتر اصلی و کمکی با آنها را افزایش میدهند .
از آنجاییکه چتر کمکی در فاصله نزدیکی با سر نفر پرنده قرار دارد بنابراین در روند بازشدن این چتر، پایلوت شوت ، بند اتصال و کیسه محتوی در فاصله کم و مجاورت سر و کلاه ایمنی نفر پرنده حرکت و اقدام به باز شدن مینماید و در نتیجه خطر درگیری آنها با کلاه ، دوربین و متعلقات آن وجود دارد .
چنانچه در پرشهای خود از هر نوع دوربینی استفاده مینمایند با استفاده از دوربینهای مناسب این ورزش و با به حداقل رساندن امکان درگیر شدن بندها و سایر اجزا، از طریق استفاده از پوششهای دوربین و یا استفاده از نوارهای چسب دار و سایر راهکارها، احتمال و خطر این برخوردها را به حداقل برسانید .
امروزه با کوچک و ارزان شدن دوربینهای ورزشی استفاده از آنها بسیار فراگیر و معمول شده است و چتربازان زیادی و در هر سطحی از مهارت از آنها استفاده مینمایند ولی باید توجه داشته باشید که پرش به همراه دوربین مستلزم آگاهی ، احتیاط و داشتن طرح و برنامه برای این نوع پرشها میباشد .
بعلاوه این پرش کنندگان حتماً باید از مخاطرات بالقوه این پرشها و همچنین راههای مقابله با آن آگاه باشند .
در سال ۲۰۱۷ حداقل ۲ مورد از تلفات ثبت شده به نوعی با استفاده از دوربین و تجهیزات تصویربرداری مربوط بودهاند .
برخی از نکات توصیه شده در بخش ۸-۶ کتابچه راهنمای چتربازی کشور آمریکا SIM شاید بتواند به آگاهی بیشتر و کاهش تلفات و حوادث ناشی از این مورد کمک نماید.
در سالیان اخیر همیشه بحث استفاده ویا عدم استفاده پرندگان تصویربردار از RSL مطرح بوده است و این بحث مخالفان و موافقان خود را داشته است ، از آنجاییکه هنوز سوابق ، دادهها و آمار مدون و قابل تحقیقی در این زمینه وجود ندارد قضاوت در بین این ۲ گروه ناممکن میباشد ولی بخش روشن و واضح این بحث عملکرد درست و مطمئن RSLها در باز کردن چتر کمکی در حداقل زمان ممکن پس از رها کردن چتر اصلی میباشد .
در طی سالها RSLها بهطور دقیق و صحیحی حتی در مواردی که نفر پرنده مواجه با چرخشهای شدید و ناگهانی شده و حتی در موقعیت پشت به زمین قرار گرفته کار خود را انجام دادهاند و کارائی خود را ثابت کرده اند .
۶ - مشکل در فرود Landing problem
( ۶ نفر - ۲۵ ٪ تلفات )
تا قبل از سالهای دهه ۹۰ میلادی به ندرت شاهد بروز تلفات در حین فرود در بین چتربازان بودیم و به طور معمول سوانح و تلفات ناشی از فرود به برخورد با موانع از قبیل خطوط انتقال نیرو ، درختان ، ساختمانها و یا فرود و غرق شدن در آب محدود میشد .
با معرفی و وارد بازار شدن چترهای با عملکرد بالا ( High performance ) از سالهای ابتدایی دهه نود میلادی به طور متوسط حدود یک سوم تلفات چتربازان و میزان بسیار زیادی از جراحتها و مصدومیتها ناشی از عدم موفقیت چتربازان در اجرای فرود سالم و ایمن بوده است .
مرگ ۶ چترباز در حین فرود در سال ۲۰۱۷، یعنی یک چهارم آمار تلفات در این سال و بیانگر اهمیت پرداختن و توجه به این موضوع می باشد .
۲ نفر از این تعداد در حین اقدام به فرود با سرعت زیاد و با چترهای سرعتی جان خود را از دست دادند .
امروزه در استفاده از چترها توجه به بحث وینگ لود ( wing load ) از اهمیت زیادی برخوردار است ولی باید توجه داشت که حتی با داشتن وینگ لود مناسب ، افزایش سرعت پیشروی و همچنین نرخ و سرعت نزول چتر بخصوص در ارتفاع کم و نزدیک زمین ، شانس و احتمال جراحت و حتی مرگ بر اثر برخورد با زمین را تا حد زیادی افزایش میدهد .
۲ چترباز دیگر هم بدلیل اینکه قصد داشتند کاملاً رو به باد فرود داشته باشند در نزدیکی زمین اقدام به دور زدن نمودند که به دلیل کمبود زمان و ارتفاع کافی در حین دور زدن با زمین برخورد کرده و جان خود را از دست دادند .
یکی دیگر از این ۶ نفر نیز در حین فرود و در شرایطی که تعداد زیادی از کاناپیها و چتربازان دیگر نیز در آن زمان در حال فرود بودند به طور ناگهانی و درست قبل از فرود اقدام به دور زدن با زاویه ۹۰ درجه کرد که وی نیز بر اثر برخورد با زمین جان خود را از دست داد .
نفر آخری که مرگ وی در این دستهبندی جای گیرد یک هنرآموز چتربازی با تعداد ۱۸ پرش بود که به دلیل فرود در آب و خفگی جان خود را از دست داد .
وی در ارتفاع ۴۰۰۰ پایی اقدام به باز کردن چتر خود نمود و در مواجهه با انحراف در چتر اصلی اقدام به رها کردن چتر اصلی و استفاده از چتر کمکی نمود ولی به دلایل نامعلومی قادر به کنترل و هدایت چتر کمکی نگردید و پس از یکبار اقدام به دور زدن با این چتر در تالابی که در نزدیکی منطقه پرش وجود داشت فرود آمد و بر اثر خفگی جان خود را از دست داد .
در بررسیهای انجام گرفته دلیل اصلی خفگی وی ، استفاده از کلاه ایمنی Full face بوده است که در هنگام فرود و رفتن در زیر سطح آب این کلاه پر از آب شده و باعث خفگی وی گردیده .
توجه کنیم که :
از وسایل و تجهیزات درست و متناسب با سطح تجربه و آگاهی خود استفاده نماییم .
پرواز با کاناپیهای با عملکرد بالا بسیار هیجانانگیز و لذتبخش میباشد ولی هر کس و با هر سطحی از مهارت قادر به استفاده از آنها نمیباشد.
چتربازان بهعنوان مصرفکنندگان وسایل و تجهیزات این رشته ، باید دقت و وسواس زیادی بکار ببرند تا مناسبترین و قابل استفاده ترین محصولات را انتخاب و خریداری نمایند .
شناخت و آگاهی از عملکرد کاناپیها و چگونگی کنترل و هدایت آنها از موارد بسیار مهم میباشد که هر یک از نفرات پرنده ملزم به رعایت آن میباشند.
این شناخت با مشاوره با افراد باتجربه و کسانی که سابقه استفاده از این نوع کاناپیها را داشتهاند و همچنین سؤال و مشورت با شرکت تولیدکننده این نوع کاناپیها بدست میآید.
همچنین چنانچه قصد امتحان این نوع کاناپیها را دارید و مایل هستید چگونگی عملکرد آنها را در دور زدن ، فلرکردن ، سرعت پیشروی و سایر ویژگیها بسنجید، مطمئن شوید که در ارتفاع ایمن و بالا اقدام به این اعمال نمائید .
مورد بعدی اینکه چنانچه در طی روند فرود خود متوجه شدید که احتمالاً با برگشت و فرود در ناحیه فرود از قبل تعیین شده ، مواجه با مشکل خواهید شد بلافاصله اقدام به شناسایی و تعیین محل فرود جایگزین برای خود نمائید .
فرود در یک محل ایمن ، بدون عوارض و وسیع اما دور از محل اصلی و از پیش تعیینشده بسیار بهتر از فرود در یک محل نزدیک ، ولی دارای خطرات و عوارض از جمله ، درخت ، کابلهای فشارقوی و یا دریاچه و تالاب میباشد .
در استفاده از کاناپیهای کوچکتر دقت و احتیاط داشته باشید .
بدانید که کاناپی های کوچکتر دارای سرعت دور زدن بیشتر و نرخ سقوط زیادتر میباشند و کنترل و فلر کردن آنها بسیار متفاوت میباشد .
بخش ۱۰-۶ کتابچه راهنمایی چتربازی کشور آمریکا (SIM) حاوی نکات و توصیههایی در رابطه با استفاده از چترهای دارای عملکرد بالا ( High performance ) میباشد .
استفاده از کلاههای ایمنی که به طور کامل سر و صورت را میپوشانند (Full face) در میان پرشکنندگان باتجربه بسیار متداول میباشد ولی برای هنرجویان رشته چتربازی و پرش کنندگان کم تجربه ، پیچیدگی و سخت بودن باز کردن و از سر خارج نمودن این کلاهها میتواند مشکل افرین و چالش برانگیز باشد .
بخش ۱-۵ کتابچه راهنمای چتربازی کشور آمریکا (SIM) حاوی نکات و توصیههایی در ارتباط با چگونگی عملکرد در موقعیتهای اضطراری و استفاده از کلاههای Full fae میباشد .
سایر موارد ( ۲نفر- ۸ ٪ تلفات )
در این گروه و دسته پرندگانی قرار میگیرند که علت مرگ آنها هیچ کدام از مواردی که در بالا ذکر گردید نبوده است .
۲نفر از تلفات امسال در این گروه قرار میگیرند .
یک خلبان تاندم بعد از رها کردن چتر تعادل (Drogue ) بدلیل حمله قلبی جان خود را از دست میدهد و از آنجاییکه وی هنوز اقدام به باز کردن چتر اصلی ننموده بود AAD اقدام به باز کردن چتر کمکی مینماید و نفر مسافر در هنگام فرود مواجه با جراحاتی جزئی میگردد .
در مورد بعدی ، نفر پرنده اصلاً اقدام به کشیدن چتر خود نکرده بود و در پیام تصویری که بعداً از وی بدست آمد مشخص گردید که وی به قصد خودکشی اقدام به این پرش نموده بود .
راههای جلوگیری از این حوادث :
با فراگیر شدن ورزش چتربازی تعداد نفراتی که از سنین مختلف در این ورزش شرکت میکنند نیز افزایش پیدا کرده است .
با پیشرفت وسایل ، تجهیزات و عملکرد چترها در فرود و راحتی انجام این ورزش افراد و نفراتی که در میانسالی و یا حتی بیشتر، جذب این ورزش میشوند نیز افزایش پیدا کرده .
بنابراین لزوم توجه به سلامت و آمادگی این نفرات نیز بسیار مهم جلوه می کند .
خلبانان تاندم لزوماً باید در بازه های زمانی در آزمایشات فیزیکی و پزشکی شرکت نموده تا نسبت به سلامت آنان اطمینان حاصل شود .
این الزام نباید فقط در مورد خلبانان تاندم در نظر گرفته شود بلکه تمام شرکت کنندگان در پرشهای چتربازی باید با انجام آزمایشات دورهای از سلامت جسمی و بدنی خود اطمینان حاصل نمایند .
همچنین لزوم توجه به حالات و وضعیت روحی و روانی سایر چتربازان در کنار توجه به ایمنی وسایل و تجهیزات از مواردی میباشد که شاید بتواند از بروز حوادثی مانند اقدام به خودکشی جلوگیری نماید .
به نکات و موارد زیر نیز توجه کنید
چتربازان تازه کار و مبتدی
در سالیان اخیر پیشرفت چشمگیری در افزایش ایمنی برای کلیه چتربازان و بخصوص چتربازان مبتدی صورت گرفته است ولی همگی باید کمک کنیم که این وضعیت بهتر و بهتر شود .
در طی سال ۲۰۱۷ ، هفده درصد (۴ نفر) از کسانی که جان خود را در این ورزش از دست دادند چتربازان تازه کار با تعداد کمتر از ۲۵ پرش بودهاند و متأسفانه ۲ نفر از این تعداد از مسافرین پرش ۲ نفره یا Tandem بودهاند .
تجهیزات چتربازان مبتدی بسیار قابل اعتماد هستند و قوانین و توصیه های عنوان شده در انجمن چتربازی کشور آمریکا USPA در رابطه با آموزش هنرجویان رشته چتربازی بسیار جامع و کامل میباشد .
ایمنی و سلامت پرش هنرجویان چتربازی نسبت مستقیم با مهارت و تجربه مربیان و آموزشدهندگان دارد و اینجاست که لزوم آموزش و بازآموزیهای دورهای و آشنایی با آخرین تغییرات در تجهیزات و قوانین برای همه چتربازان و حتی چتربازان باتجربه نمود بیشتری خواهد داشت .
چتربازان باتجربه
حدود یک سوم از اعضای انجمن چتربازی ایالات متحده (USPA) دارای بیش از ۱۰۰۰ پرش سقوط آزاد هستند و جزو چتربازان باتجربه محسوب می گردند .
تجربه ، مزیت و امتیاز ویژهای در مواجهه با حوادث و مشکلات در این ورزش میباشد اما اعتماد به نفس کاذب و رضایت بیش از اندازه از عملکرد خود، کشنده است .
بهطور میانگین نفراتی که در سال ۲۰۱۷ جان خود را از دست دادند دارای ۱۹۵۳ پرش سقوط آزاد بودهاند که از سطح سقوط چتربازان باتجربه فراتر بوده است .
تجهیزات
شاید کمتر ورزشی را بتوان در جهان یافت که نقش تجهیزات در آن به اندازه ورزش چتربازی پررنگ باشد .
وسایل و تجهیزاتی که یک چترباز برای پرشهای خود انتخاب میکند نقش بزرگی را در ایمنی و سلامتی وی برعهده دارد و بنابر این چند مورد از آنها را با هم بررسی میکنیم :
کلاه ایمنی (Helmet)
۲ نفر از افرادی که در این سال طی فرود جان خود را از دست دادند از کلاه ایمنی استفاده نکرده بودند .
جراحات و آسیبهای مغزی یکی از عوامل اصلی تلفات در چتربازی میباشد و کلاههای ایمنی سطح ایمنی را در بین چتربازان در طی پرشها و بویژه هنگام فرود به طور قابل ملاحظهای افزایش میدهد .
عامل فعال کننده خودکار Automatic Activation Device یا AAD
به جز بحث مالی و گران بودن نسبی این وسیله ، هیچ شک و تردیدی در مورد استفاده از این وسیله که هر ساله جان چندین نفر را نجات میدهد وجود ندارد .
تصمیمگیری با خودتان است ، آیا زندگی و سلامتی شما ارزش پرداخت هزینه برای این وسیله کارآمد را ندارد ؟
Reserve static line - RSL
یا
MARD - Main Assisted Reserve Deployment
ساده ، ارزان ، مفید و ضروری
شاید این ساده ترین توضیحی باشد که بتوان در مورد RSL ارائه کرد .
در صورت روبرو شدن با انحراف در چتر اصلی و رها کردن آن ، ثانیهها ارزش طلایی پیدا میکنند .
RSL به شما کمک میکند که زمان بین رها کردن چتر اصلی و بازشدن چتر کمکی را به حداقل زمان کاهش دهید .
هر ساله و از جمله همین سال ۲۰۱۷ برخی از تلفات و مرگهای رخ داده در ورزش چتربازی بدلیل عدم اقدام به استفاده از چتر کمکی بعد از رها کردن چتر اصلی و یا اقدام به باز کردن چتر کمکی در ارتفاع کم بوده است .
تمام این موارد با استفاده از این تسمه ارزان ۴۰ سانتیمتری قابل پیشگیری بود .
آگاهی از ارتفاع
یکی از الزامات پرشهای سقوط آزاد برای نفرات پرنده آگاهی از ارتفاع در طی سقوط آزادی میباشد .
نفرات باید بدانند که سرعت کم شدن ارتفاع با عوامل متعددی در ارتباط میباشد که یکی از مهمترین آنها حالت و وضعیت بدنی می باشد .
آشنایی با تکنیکها و حرکات حین سقوط آزاد (حالت نشسته ، سقوط به پشت ، سقوط در حالت ایستاده و...) و انجام آنها سرعت سقوط و همچنین سرعت کم شدن ارتفاع را به نسبت زیادی افزایش میدهد .
استفاده از انواع ارتفاع سنجها میتواند به افزایش آگاهی شما از این موضوع کمک زیادی کند ولی در کنار استفاده از این تجهیزات شناخت و اشراف به ارتفاع از طریق مشاهده زمین و خط افق نیز میتواند بسیار مفید و مؤثر باشد .
انتخاب نوع و اندازه چتر اصلی
انتخاب نوع و سایز چتر اصلی یکی از مهمترین و چالش برانگیزترین تصمیماتی میباشد که از طرف یک پرنده سقوط آزاد گرفته میشود .
این انتخاب باید با مشورت و کمک از افراد خبره و آگاه از تواناییهای شما انجام شود
در کنار مشورت با این افراد ، فرد دیگری که بسیار میتواند در انتخاب نوع کاناپی به شما کمک کند ، خود شما میباشید .
خودتان باید با توجه به سطح مهارت و توانایی که دارید چتری را انتخاب کنید که در مواقع اضطراری و شرایط غیرمعمول و نامناسب بتواند فرود امن و سلامتی را برای شما فراهم آورد .
انتخاب نوع و اندازه چتر کمکی
چتر کمکی آخرین شانس و پشتیبان نفر پرنده می باشد .
انتخاب چتر کمکی با سایز کوچک به این بهانه که تصمیم به استفاده از چتر اصلی با سایز کوچک را دارید و یا اینکه با انتخاب چتر کمکی کوچک و کم شدن حجم آن میتوانید کانتینر کوچکتری را انتخاب کنید تصمیمی اشتباه و آسیب زننده و مرگ آور میباشد .
چترهای کمکی بسته به سایز دارای محدوده حداکثر وزن میباشند و توجه نکردن به این ویژگی به دلایل ذکرشده در بالا به هیچ عنوان ایده مناسبی نیست .
اگر واقعاً تمایل ندارید که در معرض خطر شوک شدید ناشی از باز شدن چتر کمکی قرار بگیرید و یا مواجه با چتر کمکی شوید که قابلیت کنترل و پرواز مناسب را ندارد، حتماً در انتخاب اندازۀ آن دقت نمائید .
به یاد داشته باشید که چترهای کمکی در موقعیتهای ویژه و اضطراری مورد استفاده قرار میگیرند بنابراین نیاز دارید که چتری که استفاده میکنید ، بتواند حتی اگر دچار جراحت و یا عدم هوشیاری کامل ناشی از این موقعیتهای اضطراری هستید در نهایت سلامت و ایمنی شما را بروی زمین فرود بیاورد .
شوک ناشی از بازشدن چتر
عوامل زیادی در ایجاد شوک حین بازشدن چترها مؤثر هستند و این از مواردی است که چتربازان از سالیان دور نیز از آن شکایت داشتهاند .
امروزه نیز علیرغم پیشرفت تجهیزات و همچنین آگاهی از تکنیکهای بسته بندی باز هم شاهد شکایت نفرات پرنده از بروز این پدیده هستیم .
استفاده از پارچههایی با قدرت نفوذ هوای بسیار کم (zero porosity یا zp) ، استفاده از بندهای با قابلیت ارتجاع کم ، حالت بدنی نا مناسب ، انتخاب نادرست اندازه پایلوت شوت ، بسته بندی نادرست و ….همگی از عوامل ایجاد شوک در حین بازشدن چتر می باشند .
شوک شدید میتواند باعث بیهوشی ، جراحت و حتی در مواردی مرگ نفر پرنده گردد .
بنابراین چتر خود را با توجه به ویژگیهای آن بدقت بسته بندی کنید و یا چنانچه فرد دیگری این کار را برای شما انجام میدهد مطمئن باشید که این نفر با روشها و تکنیکهای بسته بندی چتر آشنا میباشد .
شوک ناشی از بازشدن چتر به طور مستقیم و غیرمستقیم باعث مرگ ۴ نفر در سال ۲۰۱۷ گردیده است .
گزارش سوانح و حوادث
اگر از سوانح و حوادث رخ داده در این ورزش آگاه نباشیم ، قادر نخواهیم بود که راهکار و روش برای مقابله و جلوگیری از آنها ارائه نمائیم .
حوادث چتربازی معمولاً نتایج ناراحت کننده و ناامیدکنندهای به همراه دارد .
از دست دادن دوستان و آشنایان در جوامع کوچکی مانند چتربازی بسیار اثرگذار و حزنانگیز است ولی پنهان کردن و مخفی نگه داشتن حوادث و چگونگی بروز و نتایج آن میتواند بسیار آسیب زننده تر باشد .
آگاهی از حوادث و چگونگی وقوع آنها ، بحث و گفتگو و یافتن راه حل و راهکار برای جلوگیری از تکرار آن در آینده مفید خواهد بود .
بعنوان یک چترباز معمولی ، مربی پرش ، مسئول فنی منطقه پرش و... وظیفه داریم که سایر ورزشکاران و دوستانمان را از موارد فنی و خطرات بالقوه موجود در این ورزش آگاه کنیم .
در انتها …
ورزش سقوط آزاد امروزه بسیار ایمن تر از گذشته شده است .
وسایل و تجهیزات مطمئن ، وسایل پروازی و خلبانان مدرن و به روز، روشهای آموزش ممتاز و مربیان آگاه و آموزشدیده ، در کنار ورزشکارانی که به سلامت و ایمنی خودشان و سایر دوستانشان اهمیت میدهند ، این ورزش را به ورزشی بسیار مفرح ، ایمن ، هیجانانگیز و پرطرفدار تبدیل کرده است و در سالیان اخیر تعداد بسیار زیادی با شرکت در دوره های آموزشی به فراگیری این رشته پرداخته و از آن لذت می برند .
فدراسیونها ، انجمنها و سازمانهای متولی آموزش و مدیریت چتربازی در کشورهای مختلف جهان با روشهای متفاوت سعی در ارتقا ایمنی و کاهش سوانح در این ورزش داشتهاند و در مقایسه با سالهای دهه ۷۰ میلادی که جمعیت شرکت کننده در این رشته ورزشی در مقایسه با امروز بسیار کمتر بوده ، تعداد سوانح و تلفات در دهه ۲۰۱۰ به نحو چشمگیری کم تر شده است .
علیرغم تمام این تمهیدات این مسئولیت و وظیفه خود شرکت کنندگان در این رشته می باشد که با فرا گرفتن آموزش صحیح ، انتخاب تجهیزات مناسب و رعایت موارد ایمنی مخاطرات احتمالی برای خود و سایر پرندگان را به حداقل برسانند .